Basketbol nasıl oynanı? Basketbol'un tarihçesi

Basketbol, beşer kişilik
takımlar halinde elle ve
topla oynanan,
yüksekliği 3,05 metre
olan pota adı verilen
çemberden geçirerek
kazanmaya çalışılan
takım oyunudur. Tüm
dünyada popüler olan
bir spor türüdür. İlk
olarak 1891 yılında
James Naismith
tarafından oynatılmıştır.
James Naismith'in
basketbolu Mayas
kabilesinin tlahiotenie
oyunundan esinlendiği
düşünülmektedir.
Basketbol, ABD'nin
Massachusetts
eyaletinde, Springfield
Genç Erkekler Birliği
( YMCA) Eğitim Okulu'nda
beden eğitimi öğretmeni
olan James Naismith
tarafından 1891'de
yapılmıştır. Atlet ve
beyzbolculara kış
antremanı yaptırmak
amacıyla geliştirilen bu
oyunda amaç, tahtadan
yapılmış sepetlere topun
sokulmasıydı. İlk
oynayış şeklinde, 7
kişilik iki takım arasında
20'şer dakikalık üç
devre üzerinden
oynanmıştır. Oyunun
asıl hedefini sepetler
oluşturduğundan, Dr.
Naismitih tarafından bu
oyuna "sepet topu"
anlamına gelen "basket
ball" adı verilmiştir.
Çocukların bedensel
ve ruhsal gelişimi
açısından da önemli
olan basketbol, takım
oyunu olması
nedeniyle bireysel ve
toplumsal gelişime de
etkilidir.
Basketbol,
yapılmasından kısa bir
süre sonra YMCA'yı
(Young Men's Christian
Association / Genç
Hristiyan Erkekler Birliği)
aşarak bütün okullara,
üniversitelere ve hatta
semtlerde bulunan
jimnastik salonlarına
kadar yayılmıştır.
Gençlerde bu spora karşı
uyanan istek ve
heyecanda kulüpleri
basketbol şubeleri açıp
takımlar kurmaya
zorlamış ve böylece
basketbol, Amerika'nın
en popüler ulusal oyunu
haline gelmiştir.
Tarihi
Basketbolun
Avrupa'daki ilk
denemesi, 1893 yılında
Paris'in Trevise
sokağındaki eski bir
jimnastik salonunda
yapılmıştır. Daha
sonraları, özellikle I.
Dünya Savaşı sırasında,
basketbolun Avrupa'da
yayılmasında Amerikalı
askerlerin büyük etkisi
olmuştur. Hızla gelişme
gösteren basketbol
böylece Avrupa'da en
gözde sporlar arasında
yerini almıştır. Amerika,
1897 yılında erkeklerde,
ardından 1900 yılında
bayanlar arasında ilk
milli basketbol
şampiyonlarını
düzenleyerek, bu sporu
ülke çapında popüler
hale getirmiştir.
Amerikalılar millî spor
olarak benimsedikleri
basketbolu, 1904 St.
Louis Olimpiyat
Oyunları 'nda kulüp
takımları arasında
maçlar düzenleyerek,
Olimpiyat Oyunları'na
katılan tüm ülkelere
tanıtmışlardır. 1905
yılında dünyanın en
büyük spor
salonlarından Madison
Square Garden, kapılarını
basketbola açmıştır.
Uzakdoğu'da da 1913
yılından itibaren
karşılaşmalar yapılmaya
başlanmıştır. Böylece bu
oyun birkaç yıl içinde
Kanada, Fransa, İngiltere,
Avustralya, Çin ve
Hindistan başta olmak
üzere, tüm dünya
ülkelerine hızla yayılmış,
özellikle büyük
kentlerdeki geniş spor
alanlarında yapılan
üniversiteler arası
karşılaşmalar,
basketbolun seyirlik
spor olarak
yayılmasında önemli
katkılar sağlamıştır.
Uluslararası Amatör
Basketbol Federasyonu,
uluslararası
karşılaşmaları yönetmek
amacıyla, 20 Haziran
1932'de İsviçre'nin
Cenevre şehrinde
İsviçre, Yunanistan,
İtalya, Portekiz, Arjantin,
Romanya ve
Çekoslovakya basketbol
federasyonlarının
işbirliği ile
oluşturulmuştur. FIBA
her dört yılda bir,
Olimpiyat Oyunları'nın
düzenlendiği şehirde
toplanarak, basketbolu
daha çekici hale
getirmek için gerekli
kural değişikliklerini
yapmaktadır.
Avrupa Basketbol
Şampiyonası , 1935
yılında başlamış olup, 2
yılda bir
düzenlenmektedir.
Amatör bir spor dalı
olarak basketbol, ilk kez
1936'da Berlin'de
düzenlenen Olimpiyat
Oyunları'na dahil
edilmiştir. 1951 yılında
başlayan Erkekler Dünya
Şampiyonası'nı 1953'te
Bayanlar Dünya
Şampiyonası izlemiş,
Olimpiyat Oyunları'na
basketbol dalında
bayanlar ilk kez 1976'da
katılmışlardır. Avrupa
Ligi ise 1995-96
sezonunda başlamıştır.
↑Bir Bölüm Geri Atla
Alan
1891 yılındaki
Springfield
Koleji'ndeki ilk
basketbol
sahası. Duvara
monte edilen
pota bir şeftali
sepetidir.
Basketbol çoğunlukla
kapalı salonda oynanır.
Dikdörtgen biçimindeki
basketbol alanının
tabanı sert tahtadan
yapılır. Alanın boyutları
değişiklik göstermekle
birlikte, ideal boyutlar 28
m x 15 m'dir. Oyun alanı
bir orta çizgiyle ikiye
ayrılır. Bu çizginin tam
ortasında, orta yuvarlak
denen bir daire çizilidir.
Basketbol alanının
karşılıklı olarak kısa
kenar çizgilerinde birer
pota bulunur. Pota,
kenar çizgisinden 1,2
metre içeridedir ve 1,8
m x 1,2 m
boyutlarındadır ve
çoğunlukla panyalarda
cam beyazı plastik
kullanılır. Pota üzerinde,
yerden 3,05 metre
yükseklikte bir sepet
bulunur. Sepet, 45 cm
çapında demir bir
çember ile buna asılı, alt
kısmı açık, beyaz bir
fileden oluşur. Basketbol
elle oynanır ve atılan top
yukarıdan çembere girip
fileden geçerek aşağıya
düşünce sayı olur.
Basketbol topunun
çevresi yaklaşık 75-78
cm, yarıçapı yaklaşık
12,3 cm, ağırlığı
650-700 gramdır.
↑Bir Bölüm Geri Atla
Kurallar
Basketbol
müsabakaları üç hakem
tarafından yönetilir.
Misafir takım sahayı
seçme hakkına sahiptir.
Her devreden sonra
saha değişimi yapılır.
Oyun, orta saha
çizgisinde her takımdan
birer oyuncu arasında
yapılan hava atışı ile
başlar. Hava atışına
çıkan oyuncular, topu
tek elleri ile takım
arkadaşlarına
kazandırma hedefini
taşır.
Oyun, 10'ar dakikalık
dört periyottan oluşur.
Beraberlik durumunda
uzatma periyodu
oynanır. Her takım ilk üç
periyotta ve uzatma
periyodunda 2'şer
dakikalık bir, dördüncü
periyotta iki mola
hakkına sahiptir. İkinci
ile üçüncü periyot
arasında 15 dakikalık
devre arası verilir.
Hücum eden takım,
kendi sahasını 8 saniye
içinde terk etmek, 24
saniye içinde de
hücumunu tamamlamak
zorundadır, aksi halde
top kullanma hakkı rakip
takıma geçer.
Oyuncu topla birlikte,
top sürme, pas atma, şut
atma aktivitelerini
yapma şansına sahiptir.
Bir oyuncu top sürerken,
topu eline alarak
durdurursa, tekrar top
sürme şansına sahip
değildir; topu istediği
yöne ve kişiye pas ya da
şut atmak zorundadır.
Her takım 5 kişiden
oluşur ve takımların
sınırsız oyuncu
değişikliği hakkı vardır.
Eğer faul hakkını
doldurmamışsa, her
çıkan oyuncu tekrar
oyuna dahil olabilir. Bir
takımdaki beş
oyuncudan biri ortada,
ikisi savunma ve ikiside
hücum oyuncusudur.
Oyunu bir baş hakem
ve iki yardımcı hakem
olmak üzere üç hakem
yönetir.
Her oyuncu beş faulle
oyun dışında kalır,
tekrar o maç için oyuna
dahil olamaz. Her
oyuncunun bireysel
olarak yaptığı faul
sayısının toplamı, takım
faullerini de belirler.
Toplamda dört takım
faulüne ulaşan takımın
daha sonra yaptığı her
faul, karşı takıma serbest
atış kullanma hakkı
kazandırır.
Hakem tarafından
durdurulmadıkça, top
potadan veya
çemberden dönerse
oyun devam eder.
Ayrıca, oyuncu sahayı
belirleyen çizgilerin
dışına temas etmedikçe,
top oyun çizgilerinin
dışına değmeden
havadan saha çizgisinin
dışına çıksa dahi,
oyuncu topu içeri
çevirebilirse de oyun
devam eder.
Her sayı atışından
sonra veya hakemin
düdüğü çalmasının
ardından, oyun ve oyun
zamanı durur. Sayı yiyen
takımın pota gerisindeki
çizgi arkasından topu
oyuna sokması ile hem
zaman hem de oyun
tekrar başlar. Oyun
içindeki diğer durumlara
göre, hakemin
gösterdiği yerlerden, top
oyuna sokulur.
Üç sayı çizgisi içinden
yapılan her başarılı atış
iki sayı, üç sayı çizgisi
gerisinden yapılan her
başarılı atış üç sayı
olarak değerlendirilir.
Faullerden veya kural
ihlallerinden dolayı
kazanılan başarılı
serbest atışlar bir sayı
olarak değerlendirilir.
Oyuncular iki
durumda cezalandırılır:
1. Bireysel kural ihlalleri,
2. Faul yapılan
durumlar.
Kural ihlali veya hatası
(hatalı yürüme, topun
çizgi dışına çıkması,
hücum oyuncusunun üç
saniyeden fazla potanın
dibindeki bölüm içinde
durması v.b) top
kullanma hakkını karşı
takıma verir. Yapılan
bireysel fauller (itme,
çekme, vurma, tutma
v.b) ise oyuncunun faul
cezası almasını sağladığı
gibi faulün yapıldığı yer
göz önünde
bulundurularak, rakip
topu yandan oyuna
sokar ya da serbest atış
yapma hakkı kazanır.
Serbest atış hakkı
adedi, faulun yapıldığı
zaman, yer ve çeşidine
göre değişir. Şut atışı
sırasında faul yapılmış
ve atış sayı olmamışsa
atışı yapan takıma iki
serbest atış hakkı verilir.
Eğer atış sayı olmuşsa,
bir serbest atış hakkı
verilir. Bir takım, bir
devredeki "takım faul"
sınırını geçmiş ve atış
sahası dışında faul
yapmışsa, faul yapılan
oyuncuya iki serbest
atış hakkı verilir. Teknik
faullerde (oyunu
geciktirme, centilmenlik
dışı davranışlar, hakeme
itiraz, izinsiz oyuna
girme v.b.) iki serbest
atış hakkı verilir. Faul
eğer sert bir müdahale
ile gerçekleşmişse
hakem oyuncuyu
oyundan atma cezası
verebilir.
↑Bir Bölüm Geri Atla
Saha ölçüleri
Alanın boyutları
değişiklik göstermekle
birlikte, ideal boyutlar 26
m x 14 m’dir. Oyun alanı
bir orta çizgiyle ikiye
ayrılır. Bu çizginin tam
ortasında, orta yuvarlak
denen bir daire çizilidir.
Basketbol alanının
karşılıklı olarak kısa
kenar çizgilerinde birer
pota bulunur. Pota,
kenar çizgisinden 1,2
metre içeridedir ve 1,8
m x 1,2 m boyutlarında
bir sac levhadır. Pota
üzerinde, yerden 3,05
metre yükseklikte bir
sepet vardır. Sepet, 45
cm çapında demir bir
çember ile buna asılı, alt
kısmı açık, beyaz bir
fileden oluşur. Basketbol
elle oynanır ve atılan top
yukarıdan çembere girip
fileden geçerek aşağıya
düşünce sayı olur.
Basketbol topunun
çevresi yaklaşık 75-78
cm, ağırlığı 600-650
gram kadardır.